Gids: verloop van de sociale verkiezingen in 2024

Verkiezingsprocedure 2024

De verkiezing van vertegenwoordigers in je organisatie verloopt volgens een bij wet vastgelegde verkiezingsprocedure van 150 dagen met een strikte verkiezingskalender.

Als werkgever volg je deze gids voor je sociale verkiezingen in 2024 het best nauwgezet. Zo ben je zeker van een juridisch geldige uitslag en bouw je aan een vertrouwensrelatie met vakbonden en werknemers.

De volledige verkiezingsprocedure verloopt aan de hand van 2 ijkpunten of sleuteldagen: dag X en dag Y.

• Op dag X, 90 dagen voor de verkiezingsdag, maak je de verkiezingsdatum officieel bekend
• Op dag Y kunnen de meeste werknemers gaan stemmen

Dag X en Y vormen de referentiepunten voor de rest van de procedure. Een overzicht van de verkiezingsfases:

• Pre-electorale fase (dag X -60 tot dag X): voorbereidingsfase voor de verkiezingen, start 150 dagen voor de verkiezingsdag
• Electorale fase (van dag X tot dag Y): De eigenlijke verkiezingsfase. Tijdens een deel van deze 90 dagen, vanaf X +35, voeren de kandidaten ook campagne
• Verkiezingen (op dag Y)

Je bent als werkgever verplicht om de verkiezingsuitslag ten laatste 2 dagen na de verkiezing bekend te maken. Maar daar stopt het niet. Ontdek ook wat je na afloop van de sociale verkiezingen nog allemaal moet doen.

Kandidaten bij sociale verkiezingen

De meeste werknemers mogen zich kandidaat stellen voor de werknemersafvaardiging in je ondernemingsraad (OR) en/of Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW), afhankelijk van de grootte van je bedrijf. Leidinggevend (of directie-)personeel, interne preventieadviseurs en vertrouwenspersoon mogen geen kandidaat zijn.

Aan een geldige kandidatuur zijn wel enkele voorwaarden verbonden. Een werknemer die zich kandidaat wil stellen:

• Heeft een arbeids- of leercontract 
• Is lid van de technische bedrijfseenheid waarvoor de sociale verkiezingen plaatsvinden
• Is tussen 18 en 65 jaar oud of minimaal 16 voor de kandidatuur ‘jeugdige werknemer’. Jeugdige werknemers mogen maximaal 25 jaar oud zijn
• Is geen lid van de personeelsdirectie, of is geen intern preventieadviseur of vertrouwenspersoon
• Is minimaal 6 maanden ononderbroken aan het werk in je onderneming
• Behoort tot de functiecategorie van de kandidatuur (arbeider, bediende, kaderlid of jeugdige werknemer)

Soorten kandidatenlijsten

Je werknemers dienen hun kandidaturen in via een officiële kandidatenlijst. Hoeveel lijsten er kunnen zijn, hangt af van het overlegorgaan waarvoor je verkiezingen organiseert.

Voor de OR zijn er 4 mogelijke lijsten:

• Arbeiders
• Bedienden
• Jeugdige werknemers (als er op verkiezingsdag minstens 25 werknemers onder de 25 jaar in dienst zijn)
• Kaderleden (als er op verkiezingsdag minimaal 15 in dienst zijn)

Voor het CPBW zijn er 3 mogelijke lijsten:

• Arbeiders
• Bedienden
• Jeugdige werknemers (als je op verkiezingsdag minstens 25 werknemers onder de 25 jaar in dienst hebt)

Kandidatenlijsten sociale verkiezingen indienen

De erkende vakbonden (ACLVB, ACV en ABVV) kunnen kandidatenlijsten indienen. Per vakbondsorganisatie mogen er niet méér kandidaten op de kandidatenlijst staan dan het aantal te verkiezen mandaten van effectieve en plaatsvervangende personeelsvertegenwoordigers.

Bij de lijst van kaderleden kan de indiening ook door de Nationale Confederatie van Kaderleden (NCK) of door de interne lijst bedrijfskaders, als die steun krijgt van minstens 10% van de kaderleden in je bedrijf.

Ontslagbescherming bij sociale verkiezingen

De ontslagbeschermingsperiode voor kandidaten begint 30 dagen vóór de officiële publicatie van de verkiezingsdatum, dag X -30. De kandidaten in jouw bedrijf zijn dus al 65 dagen voor jij weet wie ze zijn beschermd.

Om te vermijden dat je kandidaat stellen op een vakbondslijst gelijk staat aan je ontslag krijgen, voerde de overheid strenge regels in om werknemers een stem te geven. Stelt een werknemer in je bedrijf zich kandidaat? Dan is die persoon meteen beschermd tegen ontslag.

In deze gids voor je sociale verkiezingen krijg je de regels voor ontslagbescherming in 2024 te zien.

Hoe lang loopt de ontslagbeschermingsperiode?

Hoe lang de ontslagbescherming duurt, hangt af van een aantal factoren:

• De ontslagbescherming stopt pas 4 jaar later, bij de installatie van de nieuwe OR of CPBW na de nieuwe sociale verkiezingen.
• De bescherming voor niet-verkozen kandidaten bij de sociale verkiezingen eindigt ook pas op datzelfde moment.
• Bij kandidaten die echter 2 keer op rij niet verkozen geraakten, eindigt hun ontslagbescherming 2 jaar na de officiële bekendmaking van de tweede verkiezing.

Verborgen bescherming

Er bestaat ook een periode van verborgen ontslagbescherming, ook bekend als de occulte periode, van dag X -30 tot dag X +35. Dat is de periode tussen het ingaan van de ontslagbescherming en de bekendmaking van de kandidatenlijsten.

• De kandidatenlijsten zijn zelfs op X +35 nog niet helemaal definitief. Eigenlijk loopt de beschermde periode dus nog verder door.
• Een werknemer die je ontslaat tijdens de beschermingsperiode kan toch voorgedragen worden als kandidaat, zolang die aan de voorwaarden voldoet. Is dat het geval, dan loop je risico op een beschermingsvergoeding.

Als werkgever weet je nog niet wie zich kandidaat stelt, dus is het verstandiger om dan niemand te ontslaan. Wil je dat toch doen, raadpleeg dan steeds een juridisch adviseur.

Beschermde werknemers ontslaan

Er zijn 2 redenen om een beschermde werknemer toch te ontslaan:

1. Als de arbeidsrechtbank vooraf een ontslag om dringende reden vaststelt
2. Als het paritair comité vooraf economische of technische ontslagredenen erkent

Ontsla je als werkgever een beschermde werknemer zonder geldige reden, dan is de kans groot dat die binnen de 30 dagen na de publicatie van de kandidaturen een wederopneming of reïntegratie vraagt.

In dat geval heb je meestal 2 opties:

• Je neemt de werknemer opnieuw in dienst binnen de 30 dagen na het reïntegratieverzoek en hoeft geen vergoeding te betalen.
• Je neemt de werknemer niet opnieuw in dienst en betaalt een verplichte beschermingsvergoeding uit. Die bestaat uit een vaste vergoeding en soms een variabele toelage. Het totaalbedrag schommelt daarbij tussen 2 en 8 jaar salaris, maar er bestaan ook uitzonderingen.

Als de werknemer geen re-integratie vraagt, hoef je geen vergoeding te betalen.

Stemming bij de sociale verkiezingen in 2024

Iedere werknemer minstens 3 maanden in dienst (met een arbeids- of stagecontract) op het moment van de sociale verkiezing, mag stemmen.

Dat geldt dus ook voor medewerkers met voldoende staat van dienst die bijvoorbeeld voor een beroepsopleiding zijn geplaatst door de VDAB, Actiris of Le Forem. Uitzendkrachten mogen in sommige gevallen in jouw onderneming stemmen, ook al zijn ze geen werknemers.

Wie deel uitmaakt van de directie mag niet stemmen.

Hoe stemmen?

In principe vindt de stemming van je sociale verkiezingen plaats op je bedrijfslocatie. In overleg met de vakbondsvertegenwoordiging in je bedrijf, zijn een stemming per brief of een elektronische stemming ook opties. Over de stemvoorwaarden overleg je vooraf met de vakbonden in je organisatie.

Mandaten verdelen

Als werkgever maak je op dag X bekend hoeveel werknemers er in je OR of CPBW gaan zetelen. Dag X is de dag waarop je de verkiezingsdatum officieel bekendmaakt. Het totale aantal mandaten bereken je eenvoudig.

De verdeling van mandaten over de verschillende groepen werknemers - arbeiders, bedienden, jonge werknemers en kaderleden - vraagt iets meer werk.

Aantal mandaten berekenen: in een notendop

Je vertrekt vanuit je personeelsbestand op dag X. Het aantal werknemers in je organisatie bepaalt hoeveel leden je toekomstige OR of CPBW zal tellen:

• 4 effectieve leden in een onderneming met minder dan 101 werknemers
• 6 effectieve leden in een onderneming met 101 tot 500 werknemers
• 8 effectieve leden in een onderneming met 501 tot 1000 werknemers

De verdeelsleutel voor bedrijven die meer dan 1000 werknemers tellen, vind je in dit gedetailleerd overzicht.

Krijgen de kaderleden aparte vertegenwoordiging in je bedrijf?

• Dan wordt er één bijkomende personeelsafgevaardigde verkozen in bedrijven met minder dan 100 kaderleden.
• In organisaties met meer dan 100 kaderleden kies je twee extra personeelsafgevaardigden.

Naast het aantal gewone mandaten moeten er ook evenveel plaatsvervangende leden als mandaten zijn.

Verdeling van mandaten per personeelscategorie

Het basisprincipe is eenvoudig: je voorziet een evenredige verhouding van mandaten voor arbeiders als voor bedienden. Is er een aparte vertegenwoordiging van kaderleden in je bedrijf? Dan neem je hen mee in je berekening.

Voor bedrijven met meer dan 25 jonge werknemers gelden er bijkomende regels. In dat geval zijn er namelijk enkele mandaten voor hen voorbehouden. Je vindt de gedetailleerde verdeelsleutel op ons juridische overzicht.

Getuigen en samenstelling kiesbureau

Meestal brengen je medewerkers hun stem uit in een daartoe ingericht stembureau - tenzij je met de vakbondsorganisaties overeenkomt om per brief of elektronisch te stemmen. Per kiescollege zorg je voor minimaal 1 stembureau. Dat stembureau moet bestaan uit:

• Voorzitter
• Secretaris
• 4 bijzitters
• Eventuele getuigen

Elke vakbondsorganisatie die een kandidatenlijst indiende, mag voor elk stembureau een getuige en een plaatsvervangende getuige aanwijzen. Dat gebeurt op dag X + 70.

De getuige houdt toezicht op het eerlijke verloop van de stemming. Die fungeert dus als een soort van objectieve waarnemer tijdens de stemming.

Een getuige mag bijvoorbeeld aanwezig zijn bij de overhandiging of verzending van de stembrieven en mag uiteraard ook tijdens de stemming toezicht houden. Ze hebben ook recht op hun normale loon tijdens de uitoefening van hun taak.