Voltijdse werkweek in 4 dagen: moet kunnen?

Blijvende impact van corona op de werkvloer

Corona heeft nogal wat veranderingen op de werkvloer teweeggebracht. Sommige daarvan blijven doorwerken, zoals telewerk bijvoorbeeld. In welke mate? Daar is niet één standaard antwoord op.  

De verschillen tussen sectoren, bedrijven en functies zijn groot. Tussen ‘uitgesloten’ (voor productiearbeid of zorg bijvoorbeeld) en ‘zeker te overwegen’ (voor bepaalde administratieve functies en/of freelance jobs) zitten veel mogelijkheden. 

Ideaal als je hier zelf voor kunt kiezen als zelfstandige of werknemer. Inzetten op werkgeluk en aandacht voor persoonlijke wensen geeft de werkgever bovendien extra kansen om goede krachten aan te trekken én aan boord te houden.  

In diezelfde context werd ook de 4-daagse werkweek gelanceerd. Sinds 21 november 2022 kunnen de meeste werknemers een aanvraag indienen om fulltime te werken in 4 langere werkdagen. De federale overheid zet dit in als wapen tegen burn-out en voor werkbaar werk. Het moet ook meer mensen aanzetten om fulltime te werken.  

De veranderingen met toekomst zijn - niet toevallig - veranderingen met voordelen voor alle betrokken partijen. Win-win oplossingen, zoals dat heet. Maar hoe zit dat precies voor de 4-daagse werkweek? Wie wint er effectief bij? 

Bekijk aandachtig de voor- en nadelen vóór je een beslissing neemt, stelt expert Frank Vander Sijpe, Director HR Research bij Securex. Een verhaal met (voorlopig nog) veel onbekenden.

Waarom wil iemand liever 4 dagen langer werken dan 5 dagen korter? 

Frank Van Sijpe, Securex: “Vooral omwille van een extra vrije dag die je naar believen kunt besteden, natuurlijk, terwijl je toch fulltime aan de slag én betaald blijft. Dit is aantrekkelijk voor nieuw samengestelde gezinnen, bijvoorbeeld. Op de dagen dat zij de zorg voor de kinderen hebben, zijn zij er helemaal voor hen en hoeven ze geen kinderopvang in te schakelen. Om maar iets te noemen.” 

Een extra vrije dag schept ook ruimte voor sport, hobby’s, vrijwilligerswerk, … Iedereen vult dat zelf in. Dit kan de vorm van een verlengd weekend aannemen, maar ook door de week schept een extra vrije dag mogelijkheden. 

Waarom zou ik als werkgever positief reageren op die vraag?

De wetgever bepaalde dat werknemers die dat wensen, een 4-daagse werkweek kunnen aanvragen. Als werkgever kan je dit toestaan of weigeren. Verplicht om dit te aanvaarden ben je dus niet. Als je weigert moet je wel tegenargumenten op tafel brengen. Mogelijke problemen voor de werkplanning of de klantenservice, bijvoorbeeld.  

Laten we eerst de voordelen voor de werkgever van een kortere voltijdse werkweek bekijken. Die kunnen we samenvatten rond 3 sleutelbegrippen: 

• minder burn-out en ziekteverzuim door de werkdruk te verminderen en een extra vrije dag te creëren. 
• meer productiviteit, meer focus waardoor werknemers per werkdag langer doorwerken met minder afleiding en onderbrekingen. Ze zijn meer gemotiveerd in het vooruitzicht van de extra vrije dag. 
• een beter werkgeversimago door meer aandacht voor welzijn 

Bij loontrekkenden groeit de vraag naar meer flexibiliteit in het werk. Steeds meer onder hen ziet zichzelf ook zelfstandige activiteiten ontwikkelen, eventueel in bijberoep. Bij jongeren leeft dit zelfs sterk. Hierop positief inspelen opent win-win mogelijkheden. Geef hen de kans om binnen het bedrijf hun zelfstandige activiteit uit te bouwen. Dit effent ook de weg voor andere flexibele medewerkers.  

Een werknemer die kan werken ‘op maat’ is volop gemotiveerd om het beste van zichzelf te geven. Dat biedt alleen maar voordelen voor de werkgever. 

En voor de zelfstandige?

De eerste 2 voordelen zijn ook van toepassing voor de zelfstandige professional. Als element van zelfzorg, als kans om per dag langer gefocust door te werken. Je winkel of horecazaak een dag extra sluiten op dagen dat je minder omzet draait, levert lagere energie- en personeelskosten op. 

Als partner en ouder kan het positief zijn om zo meer tijd te maken voor je gezin. Steeds meer freelancers en intellectuele beroepers laten een kortere werkweek voorzien in hun contracten met opdrachtgevers.  

De mogelijkheid tot een voltijdse 4-daagse werkweek bestaat, de interesse is groot. Maar in de praktijk loopt het niet zo’n vaart, want de meeste aanvragen bij werkgevers worden geweigerd, om diverse redenen. 

Waarom weigeren werkgevers zoveel aanvragen?

Frank Vander Sijpe: “Professor Stijn Baert, arbeidsmarktdeskundige en econoom, doet hierrond veel onderzoek. Hij noemt dit een typisch voorbeeld van: Tussen droom en daad staan praktische bezwaren in de weg. En dat klopt. Een belangrijk bezwaar is dat de organisatie van het werk in het gedrang komt. 

De planning wordt complexer. Zeker wanneer sommigen voor de voltijdse 4-daagse werkweek kiezen en anderen niet, in teams die (bijvoorbeeld) de permanentie moeten verzekeren. Of teams die instaan voor klantencontact en -service. 

De extra vrije dag kan iedereen op een dag naar keuze nemen. Dat maakt de planning nog complexer. En wat als bedienden in het bedrijf hiervoor kunnen kiezen en arbeiders niet? Een lange werkdag afwezigheid door ziekte weegt ook zwaarder door. Enzovoort.” 

Zijn de voordelen voor wie vier dagen werkt, er wél altijd?

Frank Vander Sijpe: “Ook op persoonlijk vlak is ‘meer welzijn’ door een kortere werkweek niet zomaar gegarandeerd. Los van het werkstatuut. Veel voordelen die dikwijls worden aangehaald, zijn eigenlijk nog niet bewezen. We hebben meer feiten en cijfers nodig. Wetenschappers zijn volop op zoek naar die data.  

De kans is groot dat fulltime werken in 4 dagen de werkdruk juist verhoogt. Is die extra vrije dag dan voldoende om dit te compenseren? Groeit het risico op burn-out niet? Hoe zit het met de productiviteit na meer dan 8 uur werken, de concentratie, de noodzakelijke aandacht voor veiligheid? Hoe aandachtig ben je nog als je na 9,5 uur werken weer naar huis rijdt?  

Veel vragen zijn voorlopig nog niet beantwoord. We kijken uit naar de antwoorden.  

Goed om te weten is dat UGent@work aan bedrijven die de 4-dagenweek hebben ingevoerd, een gratis onderzoek naar de effecten op welzijn, productiviteit, … aanbiedt.” 

Welzijn op het werk blijft een belangrijk werkpunt

Frank Vander Sijpe: “Jazeker. Welzijn verdient veel aandacht en de nodige inspanningen. Want inzetten op werkgeluk loont. Hoe het nu zit met dat werkgeluk van je team, kun je meten met de WelzijnsWijzer. Daar ontdek je ook hoe je de gezondheid en weerbaarheid van je werknemers verbetert. 

Ook naarmate we langer werken en de leeftijd van werknemers stijgt, is meer aandacht voor welzijn nodig. Hoeveel hersteltijd heeft iemand nodig voor hij of zij weer fit is voor de volgende werkweek? In de meeste gevallen stijgt de tijd die daarvoor nodig is.” 

Hoe bekijken we ondertussen de 4-daagse werkweek het best?

Frank Vander Sijpe: “We zien het als een mogelijkheid tot maatwerk. Over het algemeen bestaan er verschillende soorten arbeidsovereenkomst. Ofwel is er hetzelfde type van contracten voor iedereen (voor 38u bijvoorbeeld). Ofwel is er keuzemogelijkheid, een soort menu. Maar er is ook maatwerk mogelijk.  

Het is in die optiek dat je de voltijdse werkweek in 4 dagen persoonlijk kunt toestaan als een bijzondere vorm van waardering, een blijk van begrip voor iemands situatie, of een oplossing voor een probleem. En dan kan het helpen om een goede kracht aan boord te halen. Of te houden. 

Ga in elk geval eerst goed na of het geen nadelen meebrengt, of de job geen permanentie eist, of de klantenservice er niet onder lijdt, … En niet te vergeten: volg vooral goed op hoe dit verder verloopt in de praktijk. Alles oké met de productiviteit, de aandacht, de veiligheid, de impact op anderen, de resultaten? ‘Monitoren’ en indien nodig, bijsturen: dat is de boodschap.”