Antidiscriminatiewetten: nieuwe vormen van discriminatie en aanpassing van bepaalde beschermde criteria

Op 1 juni is het eerste deel van de nieuwe antidiscriminatiewetgeving in werking getreden. Ze biedt onder meer betere bescherming tegen nadelige maatregelen. Hieronder vind je een overzicht van een nieuwe en voorlopig laatste reeks wijzigingen waar je vanaf 30 juli 2023 rekening mee moet houden. Het gaat om de wijziging van bepaalde discriminatiecriteria, nieuwe vormen van discriminatie en de mogelijkheid voor de rechter om positieve maatregelen te nemen.

Welke nieuwe vormen van discriminatie zijn erkend?

Het Parlement heeft nieuwe vormen van discriminatie erkend om de wetgeving voortdurend af te stemmen op de maatschappelijke en wetgevende ontwikkelingen.

Nieuwe vorm 1: meervoudige discriminatie

Meervoudige discriminatie gaat over situaties waarin meerdere beschermde criteria kunnen worden ingeroepen. Ze kan twee verschillende vormen aannemen.

a) Cumulatieve discriminatie

Situatie waarin iemand in dezelfde context en door dezelfde dader het slachtoffer is van twee of meer discriminaties die elk verband houden met een kenmerk dat hij vertoont.

Voorbeeld

Een werkgever weigert Paul (een 44-jarige man) aan te nemen vanwege zijn geslacht en leeftijd. Hij rechtvaardigt zijn beslissing door uit te leggen dat hij een hechte groep vrouwen tussen de 20 en 30 jaar wil behouden. Hij benadeelt dus twee categorieën mensen: mannen en oudere personen. Paul is dus het slachtoffer van cumulatieve discriminatie.

b ) Intersectionele discriminatie

Situatie waarin iemand wordt gediscrimineerd vanwege meerdere kenmerken die samenvallen, waarbij de discriminatie hem alleen treft omdat hij die meerdere kenmerken tegelijk vertoont.

Voorbeeld

Een hotel weigert een vrouw van Aziatische afkomst de toegang omdat men vermoedt dat zij seksuele diensten verleent aan klanten.  Een vrouw van niet-Aziatische afkomst of een man van Aziatische afkomst zou dan wel toegang krijgen tot het hotel. Dus worden enkel vrouwen van Aziatische afkomst gediscrimineerd.

c) Toepasselijk rechtvaardigingsstelsel

Bij enkelvoudige discriminatie zijn de rechtvaardigingen verschillend naargelang van het ingeroepen beschermde criterium. De invoering van meervoudige discriminatie heeft een weerslag op de rechtvaardigingsgronden die kunnen worden ingeroepen. Als je geconfronteerd wordt met een persoon die het voorwerp uitmaakt van meervoudige discriminatie op basis van minstens twee criteria, dan wordt het meest gunstige rechtvaardigingsstelsel toegepast. Het maakt niet uit of deze criteria voortkomen uit één of meerdere wetten.

Voorbeeld 

Zo werd Paul bijvoorbeeld gediscrimineerd vanwege zowel zijn leeftijd als zijn geslacht. Er moet dus worden gekeken naar het rechtvaardigingsstelsel van de genderwet en van de antidiscriminatiewet. In het geval van Paul kan dit onderscheid alleen gerechtvaardigd worden als aan de rechtvaardigingsvoorwaarden van de genderwet wordt voldaan, omdat deze strenger zijn dan de rechtvaardigingsvereiste van de antidiscriminatiewetgeving. Het stelsel van de genderwet is dus het gunstigste voor Paul. 

 d) Cumulatie van schadevergoedingen

Bij meervoudige discriminatie kunnen de forfaitaire vergoedingen worden gecumuleerd.  De rechter beschikt over beoordelingsvrijheid over een eventuele cumulatie van de vergoedingen.  Hij moet rekening houden met de specifieke schade die het slachtoffer heeft geleden.

Nieuwe vorm 2: discriminatie door associatie

Discriminatie door associatie verwijst naar een situatie waarin een persoon wordt gediscrimineerd wegens zijn nauwe verwantschap met een individu dat een beschermd criterium vertoont. 

Voorbeeld 

Een vader wordt ontslagen omdat zijn kind een handicap heeft en zijn werkgever van mening is dat de handicap van dat kind aanleiding kan geven tot verminderde motivatie en tot absenteïsme van de vader.

Nieuwe vorm 3: discriminatie op basis van een vermeend kenmerk

Dit gaat over een situatie waarin een persoon wordt gediscrimineerd omdat hij wordt geacht een beschermd kenmerk te vertonen, zonder dat hij dit effectief vertoont.

Voorbeeld 

Een werknemer is slachtoffer van discriminatie als men wegens zijn inzet voor een LGBTQI+-organisatie veronderstelt dat hij een bepaalde seksuele oriëntatie heeft.

Welke beschermde criteria werden gewijzigd?

Een van de meest opvallende wijzigingen is dat meerdere beschermde criteria zijn aangepast. Het doel is om de antidiscriminatiewetgeving te actualiseren en rekening te houden met zowel veranderingen in de maatschappelijke context als ontwikkelingen in de rechtspraak.

Sociale afkomst of toestand

In de antidiscriminatiewetgeving is het criterium ‘sociale afkomst’ verruimd tot het criterium ‘sociale afkomst of toestand’. Zo kan de wet van toepassing zijn op mensen die ongunstig worden behandeld wegens hun huidige sociale toestand.

Voorbeeld

Daklozen, werkzoekenden, analfabeten of ongeletterde personen, mensen die in moeilijke sociaaleconomische omstandigheden leven, mensen die uit de prostitutie stappen of zijn gestapt of mensen met een gerechtelijk verleden.

Medische of sociale transitie

Het begrip ‘geslachtsverandering’ wordt vervangen door het begrip ‘medische of sociale transitie’. 

Vroeger werd aangenomen dat een transpersoon altijd een genderbevestigende heelkundige ingreep zou willen ondergaan om te komen tot een zogeheten ‘geslachtsverandering’. Deze visie is achterhaald. Transitie is vandaag een persoonlijk proces dat meerdere vormen kan aannemen. Genderbevestigende heelkunde is slechts een van de mogelijke subaspecten. Het begrip ‘medische of sociale transitie’ omvat die diversiteit.

Enkele voorbeelden van mogelijke transities:

• Medische transitie: hormoonbehandeling of operatie. 
• Sociale transitie: zich kleden of gedragen op een manier die meer in overeenstemming is met de genderidentiteit.
• Wettelijke transitie: veranderen van de officiële gender-/geslachtsregistratie op de geboorteakte of veranderen van de voornaam.

Kunnen positieve maatregelen worden genomen in het kader van een vordering tot staking?

Tot nu toe verwezen de antidiscriminatiewetten niet uitdrukkelijk naar de mogelijkheid voor de bevoegde rechtbank om positieve maatregelen op te leggen in het kader van een vordering tot staking. Hierdoor blijft onzekerheid bestaan.

De nieuwe wet vermeldt uitdrukkelijk dat de rechter de bevoegdheid heeft om een positieve maatregel op te leggen aan de dader van de discriminerende feiten. Deze positieve maatregel moet ervoor zorgen dat de vastgestelde discriminatie wordt beëindigd, maar ook en vooral verhinderen dat de dader nog gelijkaardige handelingen stelt.

Voorbeeld

Aan een werknemer wordt promotie geweigerd. Er blijkt dat deze daad het gevolg is van een algemene sfeer binnen de onderneming die ongunstige behandeling van bepaalde werknemers bijvoorbeeld op grond van hun geslacht bevordert.  In een dergelijk geval volstaat een bevel tot staking van de weigering van promotie voor het slachtoffer niet om te voorkomen dat zich nieuwe gelijkaardige feiten voordoen. De rechter kan dus positieve maatregelen bevelen, zoals  het personeel een antidiscriminatie-opleiding laten volgen of het interne reglement wijzigen om het probleem bij de wortel aan te pakken. 

Inwerkingtreding

Deze wijzigingen zijn in werking getreden op 30 juli 2023.

Wat doet Securex voor jou?

Heb je vragen over deze nieuwe wijzigingen in de antidiscriminatiewetgeving?  Aarzel niet om je Legal Advisor Securex te contacteren op het adres myHR@securex.be.

We herinneren je er ook aan dat de antidiscriminatiewetten al andere wijzigingen hebben ondergaan sinds 1 juni 2023.

Lees ook: Je werknemers zijn beter beschermd tegen nadelige maatregelen

Lees ook: Wijzigingen in de bescherming tegen nadelige-maatregelen in het kader van de interne procedure

Bronnen

 

• Wet van 28 juni 2023 houdende wijziging van de wet van 30 juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven daden, van de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie en van de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen  (1), Belgisch Staatsblad van 20 juli 2023