Zo’n beslissing mag je in elk geval niet eenzijdig nemen. Maar ook als jouw werknemers vrijwillig zouden afzien van hun eindejaarspremie, raden we dit af omwille van twee juridische obstakels. Bovendien schiet je er mee in eigen voet, want de krapte op de arbeidsmarkt is nog steeds groot.
10% meer loon in januari
Ondernemingen in sectoren waar eenmaal per jaar wordt geïndexeerd, meestal in januari, zetten zich momenteel schrap voor een indexering van meer dan 10% vanaf 2023. Begrijpelijk dus dat werkgevers naar oplossingen zoeken en de eindejaarspremie in het vizier komt. Dat geldt des te meer voor sectoren die dit jaar al een stevige indexering kenden, waarbij de indexering nu al meetelt voor de eindejaarspremie.
Onder meer volgende sectoren kennen een jaarlijkse indexering in januari: Voedingsindustrie (PC’s 118 en 220); Wegvervoer en logistiek voor rekening van derden (PC 140.03); Landbouw (PC 144); Tuinbouw (PC 145); Electriciens, installatie en distributie (PC 149.010); Aanvullend paritair comité voor bedienden (PC 200); Bedienden in de internationale handel, vervoer en logistiek (PC 226); Horeca (PC 302); Beheer van gebouwen, vastgoedmakelaars en dienstboden (PC 323); Toeristische attracties (PC 333).
Heeft je personeel recht op een eindejaarspremie (meestal is dat op basis van een sectorale cao)? Dan kan je niet eenzijdig weigeren om die premie te betalen.
Je zou jouw werknemers wel kunnen vragen om te verzaken aan hun eindejaarspremie, zij het onder strikte voorwaarden. We raden jou echter aan om niet aan te sturen op een verzaking, omdat hier belangrijke risico’s en obstakels bij komen kijken.
Vooreerst moet de RSZ geen rekening houden met jouw akkoord over de eindejaarspremie. De patronale en persoonlijke socialezekerheidsbijdragen blijven dus verschuldigd. Ten tweede kunnen werknemers meestal pas rechtsgeldig afstand doen van de premie eenmaal het recht hierop is ontstaan.
Eerste obstakel: sociale zekerheidsbijdragen blijven verschuldigd
Wanneer jouw werknemers aan hun eindejaarspremie verzaken, moet de RSZ daar geen rekening mee houden. De RSZ kan dus zowel de persoonlijke als de patronale socialezekerheidsbijdragen op deze premie opeisen, ook al kreeg de werknemer nul euro aan eindejaarspremie uitbetaald.
Er moet daarentegen geen bedrijfsvoorheffing ingehouden worden. De fiscus heeft een ander standpunt dan de RSZ. Een inkomen is pas belastbaar vanaf het ogenblik van de betaling of toekenning. Maar wanneer een werknemer aan de eindejaarspremie verzaakt, is er geen sprake van een betaling of toekenning.
Tweede obstakel: verzaken kan pas nadat het recht op de premie is ontstaan
Werknemers mogen pas afzien van de aan hen toegekende eindejaarspremie nadat het recht op de premie is ontstaan, zo oordeelt het Hof van Cassatie.
Dat komt omdat de rechtsbron die voorziet in de toekenning van de eindejaarspremie vaak een dwingend karakter heeft. Daardoor kan je er niet op voorhand van afwijken, zelfs al gaat de werknemer er mee akkoord. Dat is het geval voor een eindejaarspremie die voorzien is in:
- Een sectorale cao die algemeen verbindend werd verklaard bij koninklijk besluit
- Een sectorale cao die niet algemeen verbindend werd verklaard, maar wanneer je lid bent van een werkgeversorganisatie die de overeenkomst heeft gesloten
- Een cao op ondernemingsniveau
Ook in het zeldzame geval dat de sectorale cao niet algemeen verbindend werd verklaard (en je bovendien geen lid bent van de organisatie die de overeenkomst heeft gesloten) begin je in de praktijk beter niet aan een verzaking. Zo’n cao zal immers ooit algemeen verbindend verklaard worden en wellicht met terugwerkende kracht. Veel meer dan een theoretische mogelijkheid is het dus niet.
Blijven nog over als rechtsbron: het arbeidsreglement, de individuele arbeidsovereenkomst en het gebruik. Wanneer de eindejaarspremie in een van die rechtsbronnen wordt voorzien, dan is een verzaking door de werknemer wel mogelijk vóór het ontstaan van het recht op de premie. In elk van die gevallen is het sterk aanbevolen om het schriftelijk akkoord van de werknemer te vragen. Bij afwijking van het arbeidsreglement is dat zelfs een absolute must.
Is verzaking altijd mogelijk na het ontstaan van het recht?
De meeste rechters aanvaarden inderdaad dat de werknemer altijd kan verzaken aan de eindejaarspremie eenmaal het recht daarop is ontstaan. Toch wacht je best de voorziene betaaldatum af vooraleer jij en je werknemer de verzaking op papier zetten.
Zo vermijd je een inbreuk op de Loonbeschermingswet. Die zegt dat werknemers recht hebben op de betaling van hun loon, wat impliceert dat een verzaking pas na de betaling van de premie of na de voorziene betaaldatum mag gebeuren.
Concreet moet je de premie dan eerst aan je werknemer uitbetalen, vervolgens de verzaking op papier zetten en tot slot vragen dat de werknemer het netto ontvangen bedrag aan jou terugstort.
Optimaliseer liever je loonbeleid
Je werknemers laten verzaken aan de eindejaarspremie kan een verleidelijk idee zijn, maar er staan dus wetten in de weg en praktische bezwaren. Onderschat ook niet hoe demotiverend zo’n verzoek kan overkomen bij jouw kostbare medewerkers.
“Ook in deze crisistijd raden we af om aan de eindejaarspremie te raken. Veel werknemers kijken reikhalzend uit naar hun extraatje op het einde van het jaar, waarmee kerstcadeautjes en kalkoenen worden gefinancierd.
Daarnaast en los van de juridische obstakels die een verzaking met zich meebrengt, is er nog steeds een krapte op de arbeidsmarkt en is goed personeel goud waard. Zie je jouw goede werknemers liever niet weglopen? Kies dan voor slimmere alternatieven, zoals een optimalisering van je loonbeleid. Dat ‘loont’ wel de moeite en kan bovendien motiverend werken.”
– Els Vanderhaegen, juridisch expert Sociaal Secretariaat Securex
Lees het gratis Ebook: ‘Alternatieve of flexibele verloning die bij u past'
