In dit artikel vind je de belangrijkste kenmerken van deze regeling, onder meer de verplichting om een arbeidsongevallenverzekering af te sluiten als je een burger in dienst aanwerft.
Wat is de samenlevingsdienst?
De samenlevingsdienst is een regeling waarbij burgers die in België wonen zich kunnen inzetten voor een project van algemeen belang. De dienst heeft tot doel burgerzin, sociale diversiteit, solidariteit en individuele autonomie te bevorderen.
De regeling biedt 1.000 jongeren per jaar een programma aan om zich in te zetten voor samenlevingsprojecten, en opleidingen en sensibiliseringsactiviteiten te volgen.
Op wie is de samenlevingsdienst gericht?
De samenlevingsdienst staat open voor wie in België verblijft en tussen 18 en 25 jaar oud is. De toegang tot de samenlevingsdienst is niet afhankelijk van gender of nationaliteit.
Naast de leeftijds- en woonplaatsvereisten voorziet de wet ook in bepaalde uitsluitingen.
Geen dubbele aanwerving mogelijk
Wie al aangeworven was in een Dienst Collectief Nut of een Samenlevingsdienst kan zich niet opnieuw kandidaat stellen. In bijzondere omstandigheden kan het Agentschap van de Samenlevingsdienst echter uitzonderlijk toestaan om aangenomen te worden in een samenlevingsdienst.
Voorbeeld
Iemand heeft een samenlevingsdienst vroegtijdig moeten beëindigen om redenen die onafhankelijk zijn van zijn wil.
Veroordeling tot een gevangenisstraf
Wie veroordeeld is tot een gevangenisstraf voor bepaalde misdaden en wanbedrijven is uitgesloten van de samenlevingsdienst. Hij kan echter worden aangeworven in de samenlevingsdienst als hij zijn straf heeft uitgezeten of veroordeeld was tot een straf van elektronisch toezicht, een werkstraf of een probatiestraf. In dat geval kan het Agentschap van de Samenlevingsdienst aan zijn beslissing voorwaarden toevoegen die het noodzakelijk acht voor de goede uitvoering van de samenlevingsdienst. Bovendien licht het Agentschap de gastorganisatie in over de eventuele gerechtelijke antecedenten van de burger en de eventuele bijzondere voorwaarden.
Wie voor bepaalde misdagen werd veroordeling tot een gevangenisstraf kan echter geen gebruik maken van de uitzonderlijke mogelijkheid om zich in te zetten in de samenlevingsdienst.
Welke organisaties kunnen een beroep doen op de samenlevingsdienst?
Om een beroep te kunnen doen op de samenlevingsdienst moet de organisatie een van de volgende vormen aannemen;
- Instelling van overheidssector met uitzondering van de instellingen die een industriële of commerciële activiteit uitoefenen;
- Federale instellingen van openbaar nut
- Vereniging
- Stichting
- Feitelijke vereniging
- Coöperatieve vennootschap die is erkend als sociale onderneming
- Zorginstellingen met een andere rechtsvorm In geval van een gezondheidscrisis of een ander geval van overmacht
Welke activiteiten kunnen door de gastorganisatie worden uitgeoefend?
De activiteit van de organisatie moet gericht zijn op het algemeen belang, in het bijzonder op de volgende domeinen:
- Sociale actie, sociale cohesie en solidariteit
- Milieu, natuurbehoud, duurzame ontwikkeling, ecologische transitie, strijd tegen de klimaatopwarming
- Cultuur en promotie van cultuur
- Diensten voor gezondheidszorg en personenzorg en gezondheidspromotie
- Promotie en beoefening van sport
- Civiele bescherming
- Onderwijs
- Erfgoed en promotie van erfgoed
- Ontwikkelingssamenwerking
- Justitie
Moeten de gastorganisaties zijn erkend?
Elke dienst, instantie of vereniging die een burger in dienst wil ontvangen, moet vooraf door het Agentschap worden erkend. De organisatie moet hiertoe een aanvraag indienen en vermelden hoeveel burgers in dienst zij wil ontvangen. Zolang de erkenning niet werd verleend, mag geen burger in dienst worden aangenomen.
Binnen drie maanden na de aanvraag verleent het Agentschap de erkenning aan de kandidaat:
- die over voldoende personeel en faciliteiten beschikt om een permanente omkadering voor de burgers in dienst te waarborgen
- van wie de activiteit is gericht op het algemeen belang, in de bovenstaande domeinen.
Kan de erkenning worden ingetrokken?
De erkenning kan in meerdere situaties worden ingetrokken.
Intrekking door het Agentschap van de Samenlevingsdienst
Het Agentschap kan de erkenning intrekken van elke gastorganisatie:
- Die niet langer voldoet aan de erkenningsvoorwaarden
- Die zich schuldig maakt aan misbruik van de opdracht van de burger in dienst voor doeleinden die niet zijn vastgelegd voor de Samenlevingsdienst
- Die de driepartijenovereenkomst tussen het Agentschap, de gastorganisatie en de burger in dienst niet naleeft
Vraag tot intrekking van de gastorganisatie
Een gastorganisatie kan vragen dat haar erkenning wordt ingetrokken. Deze intrekking kan pas ingaan na afloop van de opdracht van de burger(s) die door de gastorganisatie wordt/worden ontvangen.
De gastorganisatie moet haar vraag tot intrekking motiveren. Weigering van de gastorganisatie om een dergelijke motivering te geven, kan er echter niet toe leiden dat de erkenning tegen haar wil wordt gehandhaafd.
Tijdelijke onbeschikbaarheid van de gastorganisatie
Een gastorganisatie kan aan het Agentschap vragen om tijdelijk niet beschikbaar te worden verklaard voor het ontvangen van burgers in dienst. De vraag moet worden gerechtvaardigd door onmogelijke omstandigheden of ernstige tijdelijke materiële, morele of juridische problemen om burgers tijdens deze periode te ontvangen.
De periode van onbeschikbaarheid gaat pas in na afloop van de opdracht van de burger(s) die worden ontvangen en mag niet langer duren dan één jaar. Indien de organisatie na die periode nog steeds niet in staat is burgers in dienst te ontvangen, kan het Agentschap haar erkenning intrekken.
Hoe stelt iemand zich kandidaat voor de samenlevingsdienst?
Wie zich wil inzetten voor de samenlevingsdienst moet zich bij het Agentschap van de Samenlevingsdienst kandidaat stellen voor het statuut van burger in dienst. Hij moet in de beschikbare opdrachten drie opdrachten aanduiden in volgorde van voorrang.
In zijn aanvraag moet de kandidaat de volgende persoonsgegevens vermelden:
- Naam en voornaam, geslacht, geboortedatum, rijksregisternummer, nationaliteit (identiteitskaart)
- Telefoonnummer, e-mailadres, woon- of verblijfplaats in België
- Eventuele gezondheidsproblemen en bijhorende behandelingen, eventuele handicap
- Socioprofessioneel statuut, familiale situatie, bankrekeningnummer waarop de vergoeding zal worden gestort
- Eventuele gerechtelijke antecedenten (via uittreksel van het strafregister)
Hoe lang duurt de samenlevingsdienst?
De duur van de Samenlevingsdienst mag niet minder zijn dan zes maanden en niet meer dan een jaar. Hij is niet hernieuwbaar.
Deze duur kan gedurende 20 dagen worden geschorst naar aanleiding van de geboorte van een kind waarvan de afstamming van de burger in dienst vaststaat. Die 20 dagen moeten worden opgenomen binnen vier maanden te rekenen vanaf de dag van de bevalling. De burger in dienst heeft dan recht op
De looptijd van de samenlevingsdienst wordt bovendien geschorst tijdens de onderbreking van de arbeidsprestaties in het kader van het geboorteverlof of het moederschapsverlof.
Voorbeeld
Als de overeengekomen duur van de samenlevingsdienst één jaar is, wordt dit jaar verlengd met de periode waarin de burger in dienst afwezig was wegens geboorteverlof of moederschapsverlof.
Wat is het statuut van de burger in dienst?
Tot 31 mei 2024 hadden burgers in dienst het statuut van vrijwilliger. Dit is niet langer het geval, want burgers in dienst hebben nu een eigen statuut. Dit statuut wordt toegekend aan iedereen die in dienst treedt bij de samenlevingsdienst, vanaf de eerste dag van indiensttreding tot aan het einde ervan.
Het statuut van burger in dienst is verschillend van dat van werknemer, zelfstandige, ambtenaar of vrijwilliger. De activiteiten die aan burgers in dienst worden aangeboden in het kader van hun opdracht, mogen niet overeenstemmen:
- met vaste betrekkingen die geregeld worden door de statuten van het openbaar ambt
- met betrekkingen die noodzakelijk zijn voor de normale werking van de gastorganisatie en die kunnen ingenomen worden door werknemers met een arbeidsovereenkomst
- met activiteiten die gewoonlijk door zelfstandigen worden uitgevoerd bij de gaststructuur.
Een burger in dienst die als volledig werkloze is ingeschreven kan op zijn vraag worden vrijgesteld van de beschikbaarheidsverplichting.
Goed om te weten: de dienstdagen die worden vervuld in het kader van de samenlevingsdienst worden in aanmerking genomen voor de 310 dagen wachttijd die voorafgaat aan een eventuele aanvraag tot volledige werkloosheidsuitkeringen.
Ontvangt de burger in dienst een vergoeding?
De burger in dienst ontvangt van het Agentschap van de Samenlevingsdienst een forfaitaire vergoeding van maximaal 550 euro, in verhouding tot het aantal dagen dat wordt besteed aan de samenlevingsdienst. Op deze vergoeding zijn geen sociale bijdragen verschuldigd en ze is belastbaar tegen het opklimmend tarief in geval van cumulatie met andere inkomsten, als de som de belastingvrije som te boven gaat.
De forfaitaire vergoeding kan worden gecumuleerd met de sociale rechten waarop de burger in dienst recht heeft, zoals werkloosheidsuitkering, inschakelingsuitkering, leefloon, en vervangingsinkomens.
Goed om te weten: de som van de vergoedingen mag niet meer bedragen dan het billijk inkomensplafond dat bij koninklijk besluit zal worden vastgesteld.
Driepartijenovereenkomst
Voor elke door de burger vervulde opdracht moet een driepartijenovereenkomst worden gesloten tussen de burger in dienst, de gastorganisatie en het Agentschap van de Samenlevingsdienst. De overeenkomst moet de volgende informatie vermelden:
- De begin- en einddatum van de opdracht die de burger in dienst uitvoert bij de gastorganisatie
- De duur van de uitgevoerde opdracht per week van zeven dagen, die maximaal achtentwintig uur bedraagt met minstens één dag zonder activiteit en de duur van de uitgevoerde opdracht per dag, die niet meer dan negen uur mag zijn, behalve bij overmacht
- De vermelding van het aanspreekpunt van de burger in dienst bij de gastorganisatie
- De wederzijdse verplichtingen van de partijen rond de organisatie van de uitgevoerde opdracht
- De beëindigingsvoorwaarden van de opdracht als het onmogelijk is om de opdracht verder uit te voeren, met name de duur van de opzeggingstermijn. Als het ontslag wordt gegeven door de gastorganisatie mag de opzeggingstermijn niet korter zijn dan zeven kalenderdagen wanneer de burger minder dan 3 maanden in dienst is, en veertien kalenderdagen wanneer de burger minstens 3 maanden in dienst is
- De mogelijkheid voor de burger in dienst om begeleid te worden door een deskundige op psychosociaal gebied
- De redelijke aanpassingen om de uitvoering van de opdracht te vergemakkelijken voor een burger in dienst met bijzondere noden (handicap, medische behandeling, enz.)
Geniet een burger in dienst dezelfde bescherming als een gewone werknemer?
Burgerlijke aansprakelijkheid
Een burger in dienst is niet burgerlijk aansprakelijk voor de schade die hij veroorzaakt bij het uitoefenen van zijn opdracht. Hij blijft wel aansprakelijk bij bedrog, zware fout of gewoonlijk voorkomende lichte fout. Het Agentschap van de Samenlevingsdienst moet een verzekering sluiten die de burgerlijke aansprakelijkheid van de burger in dienst dekt. Securex biedt je de mogelijkheid om een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid te sluiten. Lees er meer over op onze pagina Verzekering burgerlijke aansprakelijkheid | Securex
Arbeidsongevallenwet
Daarnaast is de arbeidsongevallenwet van toepassing op burgers in dienst. Bijgevolg ben je als werkgever verplicht om een arbeidsongevallenverzekering af te sluiten om zware sancties te vermijden. Lees er meer over op onze pagina Verplichte arbeidsongevallenverzekering | Securex
Goed om te weten
De wetten betreffende de preventie van beroepsziekten en de vergoeding van de schade die uit die ziekten voortvloeit en de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk zijn ook van toepassing op burgers in dienst.
Inwerkingtreding
De wet werd gepubliceerd op 31 mei 2024 en de bepalingen zijn in werking getreden sinds 31 mei 2024.
Daarnaast moet er nog een koninklijk besluit worden gepubliceerd om bepaalde punten vast te leggen, onder meer de mogelijke goedkeuring van aanvullende maatregelen over het indienen van kandidaatstellingen en de selectieprocedure voor kandidaten, het bedrag van de vergoeding, een billijk inkomensplafond waarboven de vergoeding niet aan de burger in dienst zal worden betaald, en de invoering van andere vermeldingen die in de driepartijenovereenkomst moeten worden opgenomen.
Goed om te weten
De Vlaamse regering heeft een beroep tot vernietiging van deze maatregel ingediend bij het Grondwettelijk Hof omdat de federale regering de bevoegdheidsverdeling zou hebben geschonden. We houden je op de hoogte via Lex4You.
Wat doet Securex voor jou?
Heb je vragen over de nieuwe regelgeving over de Samenlevingsdienst? Contacteer je Securex Legal Advisor op het adres myHR@securex.be.
