Onlangs onderzocht Securex samen met de KULeuven de impact van zowel demotie als taakaanpassingen op de medewerkers. De resultaten wezen uit dat demotie niet zo slecht is. Werknemers kunnen zich beter concentreren, beweren beter te presteren en ervaren minder last van hun lichamelijke of psychische gezondheid na een demotie. Het verhoogt de zelf-gerapporteerde productiviteit en verlaagt de burn-outgevoelens bij jongere werknemers, meer nog bij arbeiders dan bij bedienden.
Werknemers die een demotie hebben gehad, voelen zich meer betrokken bij hun organisatie, meer bevlogen en gewoonweg meer tevreden. Ze denken pas later aan hun pensioen en beginnen er ook pas op latere leeftijd over te praten. Bedienden werken langer. Arbeiders daarentegen ervaren minder emotionele belasting en meer sociale steun. Ze kunnen zich beter identificeren met hun taak en functioneren autonomer. Kortom: niet zo slecht dus.
Gebruiken we demotie ?
We vroegen aan de werknemers in hoeverre zij toegang konden krijgen tot bepaalde personeelspraktijken, zoals demotie of functieverlaging. Zo konden we nagaan of het voor hun al beschikbaar is als intern aanvaarde en bespreekbare oplossing. De functieverlaging blijkt op de derde ‘minst’ beschikbare plaats te komen (na interne en thuiswerk).
Aan de leidinggevenden vroegen we in hoeverre zij demotie als een optie zien voor hun medewerkers. En ook daar staat functieverlaging op de derde minst beschikbare plaats. Kijken we naar de maatregelen die werknemers het afgelopen jaar al gebruikt hebben, dan doet demotie het nog slechter op de tweede minst beschikbare plaats (na deeltijds pensioen).
Demotie is dus nog niet echt een optie voor de werkende Belg. Er is nog veel werk aan de winkel om het als een valabele loopbaanstap te beschouwen.
Wat met het loon ?
Vermoedelijk beschouwen we demotie nog niet als een valabele loopbaanstap omdat het gepaard zou (moeten) gaan met inleveren van een deel van het loon en andere arbeidsvoorwaarden. Indien demotie niet op vraag van de werknemer gebeurt, kan deze loon inlevering het hele gebeuren bemoeilijken. Want wettelijk gezien kan dit alleen als de betrokken werknemer zich hiermee ook uitdrukkelijk akkoord verklaart. Loon inleveren ligt nog steeds heel delicaat en is vaak onbespreekbaar. Zowel met de werknemer in kwestie als met vakbonden.
Dit is zeer jammer natuurlijk. Want het is net omdat oudere werknemers op het einde van hun carrière zo duur zijn (en niet persé omdat ze goed zijn, maar omwille van hun leeftijd), dat een carrièreswitch zo moeilijk wordt. Een demotie zonder loonverlies, leidt voor de werkgever tot een verhoging van de loonkost en dus een daling van de productiviteit.
Voor wie werkt demotie het best ?
We maakten in de studie een onderscheid tussen vier werknemersgroepen: oudere arbeiders, jongere arbeiders, oudere bedienden en jongere bedienden. En wat blijkt? Demotie blijkt in principe een valabele optie voor iedereen. Kijken we naar de groep voor wie demotie het beste werkt, dan blijkt dat zowel de oudere als de jongere bedienden op deze eerste plaats staan. Deze laatste groep wordt in de context van demotie wel nog vaak vergeten.
Demotie kan natuurlijk door iedereen gebruikt worden maar voor twee groepen kan demotie uiterst nuttig kan zijn.
- Jonge werknemers met een druk privéleven. Als we deze groep de kans geven om het even wat rustiger aan te doen, kan dit ervoor zorgen dat ze na deze –‘ik werk iets minder hard’-pauze, met veel nieuwe energie er terug invliegen. Dit kan ervoor zorgen dat ze ‘langer’ aan de slag kunnen en willen, en dat ze zo hun loopbaan met enkele jaren verlengen. Bovendien vermindert de kans dat ze in burn-out gaan.
- Werknemers met een zekere anciënniteit die het rustiger aan willen doen. Het is moeilijk om er een leeftijd op te plakken. Het enige belangrijk is dat ze hun loopbaan willen afsluiten op een rustiger tempo. Deze werknemers zouden in alle respect hun loopbaan een nieuwe wending moeten kunnen geven, zonder dat ze het gevoel hebben ‘dat ze het slechter’ doen en zonder gezichtsverlies te lijden. In principe moet hun loon ook aangepast worden, zodat ze weer competitief worden op onze arbeidsmarkt, maar dit is een andere discussie.
Drie handige weetjes rond demotie:
- Demotie heeft vele positieve gevolgen.
- Demotie werkt voor arbeiders en bedienden, jong en oud.
- Demotie is niet persé definitief: een (tijdelijke) stap naar beneden impliceert helemaal niet dat je niet terug naar boven kan.
