Wanneer heeft de kunstenaar een werknemersstatuut?

Kunstwerkattest

Daarnaast worden kunstwerkers eveneens vermoed werknemer te zijn indien zij over een kunstwerkattest beschikken, en zij[1].: 

• Niet door een arbeidsovereenkomst kunnen zijn verbonden omdat het element "gezag" ontbreekt
• Tegen betaling van een loon en in opdracht van een natuurlijke persoon of rechtspersoon artistieke, artistiek technische of artistiek-ondersteunende activiteiten levert. Dit vereist een noodzakelijke bijdrage aan aan een artistieke creatie of uitvoering. Zonder deze bijdrage zou hetzelfde artistiek resultaat niet worden bereikt.

De opdrachtgever wordt dan als de werkgever beschouwd. Hij heeft bovendien de verplichting om een vergoeding te voorzien die gelijk of hoger is dan het loon waarop een werknemer voor eenzelfde functie bij dezelfde opdrachtgever recht zou hebben. Dit moet minstens gelijk zijn aan het gewaarborgd gemiddeld minimum maandinkomen (GMMI).

De kunstwerker maakt enkel gebruik van deze bepaling indien hij vrijwillig kiest voor de toepassing ervan in zijn professionele relaties met een opdrachtgever. Hij kan bijvoorbeeld ook kiezen voor het statuut van zelfstandige. In tegenstelling tot de regelgeving voor 2024, levert de Kunstwerkcommissie geen zelfstandigheidsverklaring meer af 

Dit bijzonder statuut, dat gepaard gaat met het kunstwerkattest, is evenmin van toepassing indien de persoon de activiteiten verricht: 

• Ter gelegenheid van gebeurtenissen in zijn familiekring.
• In het kader van de rechtspersoon waarvan hij mandataris zijn

Opmerking: we willen er de nadruk op leggen dat de werkgevers uit de kunst- en cultuursector bij voorrang een arbeidsovereenkomst moeten sluiten met de kunstwerker om een werknemersstatuut te doen ontstaan. Enkel indien het sluiten van een arbeidsovereenkomst niet mogelijk is, omdat een of meerdere essentiële elementen, veelal het gezagselement, voor het bestaan van een arbeidsovereenkomst ontbreken, mag men beroep doen op dit vermoeden van werknemerschap.

Wie kan een kunstwerkattest bekomen?

Elke natuurlijke persoon kan bij de kunstwerkcommissie een kunstwerkattest bekomen voorzover de aanvrager een professionele artistieke praktijk in de kunsten aantoont.

De commissie oordeelt of de aanvrager artistieke activiteiten in de kunsten aantoont die samen kunnen beschouwd worden als een professionele praktijk.

Wat zijn artistieke activiteiten in de kunsten?

Het betreft enkel artistieke activiteiten binnen de domeinen van de kunsten, zijnde de audiovisuele en beeldende kunsten, de muziek, de literatuur, het spektakel, het theater, de choreografie en het stripverhaal.

Zowel artistieke, artistiek-technische als artistiek-ondersteunende activiteiten worden beschouwd als artistieke activiteiten.Een activiteit wordt slechts beschouwd als artistiek indien de aanvrager met deze activiteit een noodzakelijke artistieke, artistiek-technische of artistiek-ondersteunende bijdrage levert aan een artistieke creatie of uitvoering.Een artistieke bijdrage wordt beschouwd als noodzakelijk wanneer hetzelfde artistieke resultaat niet zou worden bereikt zonder deze bijdrage. 

Wanneer zijn deze artistieke activiteiten een professionele praktijk?

Om het professioneel karakter van de artistieke praktijk in de kunsten te beoordelen wordt rekening gehouden met twee criteria:

• De aan deze activiteiten verbonden beroepsinkomsten 
• De aan deze activiteiten verbonden tijdsinvestering

Er zal sprake zijn van een professioneel karakter indien de aanvrager aantoont dat beide criteria volstaan om in een deel van het eigen levensonderhoud te voorzien.

Wat is het belang van een kunstwerkattest?

Dit vormt een bewijs van de hoedanigheid van kunstwerker waardoor men aanspraak maakt op bepaalde specifieke sociale en fiscale rechten als werknemer. Men wordt vermoed werknemer te zijn. Opgelet: het bezit van een kunstwerkattest is geen voorwaarde om deel uit te maken van de professionele kunstensector. 

Opmerking: een pianist wordt door een opdrachtgever om een concert te geven. De pianist zal zijn arbeidsprestatie leveren zoals hij dit wenst (vrije keuze van de te spelen stukken, tijdsduur, de manier waarop de prestatie geleverd wordt, enz...) In dit geval is er geen band van ondergeschiktheid tussen de artiest en zijn opdrachtgever en dus ook geen arbeidsovereenkomst. Het kunstwerkattest laat de kuntwerker evenwel toe om niettemin onderworpen te zijn aan de sociale zekerheid voor werknemers.  

Modaliteiten

Elke aanvraag dient volgende stukken  te bevatten: 

• De persoonsgegevens van de aanvrager
• De omschrijving van zijn professionele artistieke praktijk in de kunsten
• De nodige bewijsstukken (omschrijving activiteiten van de voorbije 5 jaar en het bewijs hiervan)
• Voor elke activiteit deelt de aanvrager mee of het over een kernactiviteit of over een randactiviteit
• Het bewijs van de ontvangen inkomsten en de tijdsbededing 
• Desgevallend de periodes binnen de 5 voorbije jaren waarin hij niet in staat was activiteiten uit te oefenen (ziekte, zwangerschap, arbeidsongeval, adoptie-, moederschaps- of vaderschapsverlof) alsook de bewijsstukken hiervan

Oordeelt de Commissie dat er sprake is van een "professionele artistieke praktijk in de kunsten" dan levert ze binnen de drie maanden na ontvangst van een volledig dossier een kunstwerkattest af. Per persoon mogen er maar twee aanvragen per kalenderjaar worden ingediend.Het attest is 5 jaar geldig en is hernieuwbaar.[2].

Bij vernieuwing van het attest binnen de drie maanden na verval van het vorige, wordt het nieuwe attest afgeleverd op datum van het verstrijken van het oude attest. Indien het nieuwe attest wordt toegekend door de Commissie na meer dan drie maanden na verloop van het vorige, kan dit slechts retroactief worden toegekend op datum van het verstrijken van het oude attest op voorwaarde dat de aanvraag tot vernieuwing dateert uiterlijk drie maanden voor het verval van het oude attest.

De aanvragen voor Kunstwerkattest kunnen enkel elektronisch ingediend worden via het platform Working in the Arts

Drie types kunstwerkattesten

Om als professionele artistieke praktijk in de kunsten te worden aanzien komen zowel kernactiviteiten als randactiviteiten in aanmerking.

Kernactiviteiten zijn:

• Alle artistieke, artistiek ondersteunende en artistiek technische activiteiten waarvoor een beroepsinkomen werd ontvangen alsook artistiek werk of uitvoering waarvoor de aanvrager auteursrechten of naburige rechten heeft ontvangen
• Artistiek werk dat de aanvrager zelf heeft gemaakt of uitgevoerd en waarvoor auteursrechten of naburige rechten werden ontvangen
• Artistieke activiteiten waarvoor prijzengeld werd ontvangen als beroepsinkomen

Randactiviteiten worden als volgt omschreven :

• Vergoedingen, ongeacht de vorm en de benaming, die niet als beroepsinkomsten worden beschouwd (maar wel bijvoorbeeld als diverse inkomsten)
• De gevolgde en gegeven opleidingen en vormingen in de kunstdomeinen
• De deelname aan de Kunstwerkcommissie of cultuurcommissie
• Onzichtbaar werk dat bewezen kan worden zoals het voorbereiden en uitwerken van kunstprojecten, conceptueel werk en productiewerk, het zoeken naar financiering voor kunstprojecten of naar werk in de kunstendomeinen, het onderhouden en uitbouwen van vaardigheden in deze domeinen, de deelname aan tentoonstellingen die niet vergoed worden en de promotie van een artistiek oeuvre.
• Het prijzengeld dat niet wordt toegekend als bezoldiging van artistieke activiteiten

Kan evenwel nooit aanzien worden als een bewijs van professionele artistieke praktijk in de kunsten, een aanvraag die:

• Geen inkomsten boven de 1.000 euro bruto kan aantonen in kernactiviteiten gedurende een periode van twee jaar voorafgaand aan de aanvraag
• Inkomsten tussen de 1.000 en 65.400 euro bruto aan kernactiviteiten kan aantonen gedurende een periode van vijf jaar voorafgaand aan de aanvraag en waarvan de aanvrager het niet aannemelijk kan maken dat ofwel:
  • Deze inkomsten voortvloeien uit kern- en randactiviteiten samen en dat deze in een deel van het eigen levensonderhoud kunnen voorzien
  • Dat deze activiteiten samen een aanzienlijk deel van de professionele tijdsinvestering uitmaken

Levert daarentegen steeds het bewijs van professionele artistieke praktijk in de kunsten, een aanvraag die in de periode van vijf jaar voorafgaand aan deze aanvraag een inkomen van meer dan 65.400 euro bruto kan aantonen uit kernactiviteiten. 

Een kunstwerkattest "plus", dat desgevallend recht geeft op een kunstwerkuitkering (werkloosheidsuitkering), wordt afgeleverd aan de aanvrager die het bewijs levert, zoals hierboven uiteengezet, van een professionele artistieke praktijk in de kunsten en die inkomsten aan kernactiviteiten kan aantonen die deze bedragen overschrijden:

• Voor de aanvraag van het eerste kunstwerkattest
  • 13.546 euro bruto gedurende de periode van vijf jaar voorafgaand aan de aanvraag Of
  • 5.418 euro bruto gedurende de periode van twee jaar voorafgaand aan de aanvraag
• Voor de aanvraag van elk daaropvolgend kunstwerkattest
  • 4.515 euro bruto gedurende de periode van vijf jaar voorafgaand aan de aanvraag Of
  • 2.709 euro bruto gedurende de periode van drie jaar voorafgaand aan de aanvraag

Voor deze bedragen wordt geen rekening gehouden met periodes waar de aanvrager niet in staat was activiteiten uit te voeren (vb. ziekte).

Indien de aanvrager wel een professionele artistieke praktijk in de kunsten kan aantonen maar zijn inkomsten beantwoorden niet aan de voorwaarden voor een attest plus, zal hij een gewoon kunstwerkattest ontvangen. Dit geeft geen recht op een kunstwerkuitkering (werkloosheidsuitkering).

De kunstwerker die pas start en niet aan de voorwaarden inzake beroepsinkomen en tijdsinvestering kan voldoen, kan éénmalig een kunstwerkattest "starter" bekomen. Dit is slechts drie jaar geldig en kan bekomen worden op voorwaarde dat de aanvrager: 

• Een diploma bezit van het hoger voltijds kunstonderwijs of een relevante opleiding heeft genoten of een relevante beroepservaring heeft binnen de sector
• Een bewijs levert dat er een vorming werd gevolgd inzake de opmaak van een loopbaan-, financieel of ondernemingsplan of een dergelijk plan reeds zelf heeft uitgewerkt om gedurende drie jaar een professionele praktijk in de kunsten uit te bouwen
• Het bewijs levert dat er in de drie jaar voorafgaand aan de aanvraag minstens vijf prestaties werden uitgevoerd ofwel dat er 300 euro bruto inkomsten werden verworven via artistieke activiteiten

Behoudens de geldigheidsduur is een kunstwerkattest starter gelijkwaardig aan een kunstwerkattest plus.

Digitaal register bij de Kunstwerkcommissie

De Kunstwerkcommissie houdt een digitaal register bij waarin alle houders van een kunstwerkattest worden geregistreerd. Dit bevat volgende gegevens:

• De naam, voornamen en een contactadres indien dit werd gespecifieerd door de houder van het kunstwerkattest 
• Het identificatienummer van de sociale zekerheid
• De begin- en einddatum van de geldigheid van het attest
• De datum van de beslissing
• Het type kunstwerkattest (gewoon, plus of starter)
• De status van het attest, de datum van deze status en de historiek van statuswijzigingen.

Deze gegevens worden ook meegedeeld door de commissie aan de RSZ

[1] Artikel 1bis van de wet van 27 juni 1969.

[2] Het attest  wordt evenwel ingetrokken in geval van misbruik of indien de voorwaarden ervan niet worden nageleefd.