Wat is het overloon voor overuren ?

Principe

De werknemer die boven het normale uurrooster werkt, heeft recht op:

• • inhaalrust voor de uren die hij boven het normale uurrooster heeft gepresteerd (behalve bij uitzonderingen);
  • betaling van een overloon voor bepaalde overuren.

Met andere woorden, niet elk overuur geeft noodzakelijkerwijs recht op de betaling van overloon.

Overloon is in principe enkel verschuldigd voor de uren die werkelijk worden gepresteerd boven:

• 9 uren per dag;
• of 40 uren per week;
• of lagere grenzen van de arbeidsduur die zijn vastgesteld door een collectieve arbeidsovereenkomst op het niveau van de sector of van de onderneming of door het arbeidsreglement.

Om te weten vanaf wanneer de werknemer recht heeft op overloon en op inhaalrust moet je nagaan op welk niveau de arbeidsduur werd vastgesteld:

1. Arbeidsduur vastgesteld door sectorale collectieve arbeidsovereenkomst:

• Verlaging van de arbeidsduur tot effectief 38 uren: de grens van 38 uren moet in aanmerking worden genomen om het recht op overloon te bepalen. In dat geval zijn overuren alle uren die 9 uren per dag en 38 uren per week overschrijden.
• Verlaging van de arbeidsduur naar gemiddeld 38 uren met toekenning van rustdagen: in dat geval moeten overuren worden geteld vanaf de effectieve arbeidsduur per week.
  Voorbeeld: effectieve wekelijkse arbeidsduur van 40 uren per week met naleving van gemiddeld 38 uren door toekenning van 12 rustdagen. De overuren die recht geven op overloon zijn de uren boven 40 uren per week.
• Verlaging van de gemiddelde arbeidsduur maar de ondernemingen zijn vrij om de toepassingsmodaliteiten van die verlaging vast te stellen. In dat geval moeten we het volgende onderscheid maken:
  • De onderneming verlaagt de arbeidsduur tot effectief 38 uren via een ondernemings-cao: overloon verschuldigd vanaf het 39e uur
  • De onderneming verlaagt de arbeidsduur tot gemiddeld 38 uren met toekenning van rustdagen via een bedrijfs-cao: overloon verschuldigd vanaf het 41e uur
  • De onderneming verlaagt de arbeidsduur tot effectief 38 uren in het arbeidsreglement: overloon verschuldigd vanaf het 41e uur
  • De onderneming verlaagt de arbeidsduur tot gemiddeld 38 uren met toekenning van rustdagen in het arbeidsreglement: overloon verschuldigd vanaf het 41e uur

2. Arbeidsduur vastgesteld in het arbeidsreglement of in de arbeidsovereenkomst

Deze vermindering heeft geen invloed op de grens van 40 uren voor de berekening van overloon, tenzij het reglement of de overeenkomst dat anders bepaalt. Als er niets is bepaald, moet gekeken worden naar de sectorale bepalingen. Zijn er geen sectorale bepalingen, dan is overloon verschuldigd boven de wettelijke grenzen van 9 uren per dag en 40 uren per week (of de eventuele lagere grens).

Uitzondering: Als in het kader van de doelgroepvermindering ‘collectieve arbeidsduurvermindering en vierdagenweek’ de arbeidsduur onder de 38 uur per week verminderd wordt (via cao of arbeidsreglement), dan geldt de grens die in het uurrooster is bepaald als overloongrens.

3. Arbeidsduurvermindering door de wet van 10 augustus 2001

De wet van 10 augustus 2001 voert vanaf 1 januari 2003 een algemene vermindering van de arbeidsduur tot 38 uren in. De overloongrens blijft echter vastgesteld op 40 uren, omdat de verlaging niet werd ingevoerd door een collectieve arbeidsovereenkomst.

Uitzondering:  Voor de ondernemingen waar de 39 uren-week werd ingevoerd door een collectieve arbeidsovereenkomst wordt de overloongrens vastgelegd op 39 uren.  

Samenvattende tabel over de arbeidsduur die in aanmerking moet worden genomen om overloon en inhaalrust te berekenen

Uitzonderingen op de betaling van overloon

Bij structurele afwijkingen is er geen overloon verschuldigd op voorwaarde dat de wettelijke voorwaarden over deze afwijkende regelingen nageleefd worden. Het gaat meer bepaald om de dag- en weekgrenzen, de werkroosters die zijn vermeld in het arbeidsreglement en die tijdig worden meegedeeld aan de werknemers, en om de naleving van de gemiddelde wekelijkse arbeidsduur binnen de referteperiode.

Overloonpercentages

Er bestaan twee percentages voor overloon:

• 50% voor alle overuren die tijdens de week (van maandag tot zaterdag) gepresteerd worden
• 100% voor de overuren die op een zondag, feestdag (of een vervangingsdag voor een feestdag) gepresteerd worden

De normale werkuren die op een zondag of een feestdag worden gepresteerd, worden normaal bezoldigd, zonder overloon, in de gevallen waarin arbeid op zon- en feestdagen is toegestaan.

Er is dus enkel overloon voor de prestaties op zon- en feestdagen verschuldigd indien deze prestaties overuren vormen.

Er zijn echter sectoren die een premie (loontoeslag) toekennen voor arbeid die volgens het normale uurrooster op zon- en feestdagen wordt verricht, maar dat sectorale voordeel mag niet worden verward met de betaling van het overloon dat voor het presteren van overuren verschuldigd is.

Om te weten of er dergelijke bepalingen van toepassing zijn, raadpleeg je de sector op paritaire comités > Jouw PC – nummer > Premies > Premies gelinkt aan de arbeidsorganisatie.

Het overloon van 50% of 100% moet worden berekend op basis van het gewone loon. Het gewone loon omvat de premies die rechtstreeks gekoppeld zijn aan het loon en die samen met het loon op elke betalingstermijn betaald worden (bijvoorbeeld de gevaarpremie, ploegenpremie, nachtpremie, …) met uitsluiting van de premies die niet rechtstreeks verband houden met de prestaties tijdens een bepaalde dag of week, zoals de eindejaarspremie.

Het overloon van 50% of 100% is ook van toepassing op onwettige overuren, d.w.z. overuren die buiten een wettelijke toelating zijn verricht, namelijk boven 11 uren per dag en 50 uren per week.

Berekeningsregels

Overloon is enkel verschuldigd op de werkelijk gepresteerde uren boven 9 uren per dag en/of 40 uren per week (of de eventuele lagere grens).

De berekening van de overuren moet dag per dag gebeuren EN op het totaal van de week. De regeling die het meest voordelig is voor de werknemer moet worden toegepast.

Wanneer zowel de dag- als de weekgrens overschreden is, wordt de hoogste vermeerdering toegepast.

Wanneer de vermeerderingen aanleiding geven tot de toepassing van twee percentages (50% en 100%), wordt de hoogste vermeerdering toegepast en slorpt ze het laagste percentage op (geen dubbele vermeerdering).

De niet-gepresteerde, maar gelijkgestelde uren voor de berekening van de arbeidsduur worden niet meegeteld voor de berekening van het overloon, maar wel voor de berekening van de inhaalrust.

Voorbeeld 1

Een werknemer werkt volgens een werkrooster van 8 uren per dag en 40 uren per week. Tijdens een week werkt hij 9 uren op maandag, 10 uren op dinsdag, 8 uren op woensdag, 8 uren op donderdag en 5 uren op vrijdag. De wekelijkse arbeidsduur van 40 uren is niet overschreden (berekening van de arbeidsduur op weekbasis). Op dinsdag heeft hij een overuur gepresteerd het 10e uur). De betaling van dit uur wordt verhoogd met een overloon van 50%. Weektotaal: 40 uren betaald tegen het gewone uurloon + een verhoging van 50% voor een overuur op dinsdag.

Voorbeeld 2

Een werknemer werkt  8 uren per dag van maandag tot vrijdag in een weekrooster van 40 uren per week. Tijdens een week werkt hij 9 uren op maandag, dinsdag, woensdag en donderdag en is hij ziek op vrijdag. Er moet voor deze week geen inhaalrust worden betaald want:

• • De daggrens is niet overschreden
  • De weekgrens van 40 uren is niet overschreden (4 x 9 uren = 36 uren). De niet-gepresteerde uren van vrijdag tellen niet mee voor de berekening van het overloon.

Deze werknemer heeft recht op 4 uren inhaalrust want de gelijkgestelde (niet-gepresteerde) uren worden meegeteld in de arbeidsduur voor de toekenning van inhaalrust (36 uren + 8 uren ziekte = 44 uren - 40 wekelijkse uren = 4 uren inhaalrust).

Omzetting van overloon in betaalde aanvullende inhaalrust

Het overloon van 50% of 100% voor overwerk kan worden omgezet in betaalde aanvullende inhaalrust. Deze omzetting moet echter worden vastgelegd in een sectorale of bedrijfs-cao, waarin wordt bepaald dat elk overuur recht geeft op:

• Een rusttijd van minstens een half uur wanneer het overuur recht geeft op 50% overloon.  Dus voor een overuur van maandag tot en met zaterdag, met een overloon van 50%, heeft de werknemer recht op inhaalrust van anderhalf uur (een uur inhaalrust voor het overwerk en een half uur voor de omzetting van het overloon in rust).
• Een rusttijd van minstens een uur wanneer het overuur recht geeft op 100% overloon. Dus voor een overuur van op een zondag of feestdag, met een overloon van 100%, heeft de werknemer recht op inhaalrust van twee uur (een uur inhaalrust voor het overwerk en een uur voor de omzetting van het overloon in rust).

De omzetting van overloon is mogelijk voor alle types overuren.

Betalingstermijn

Het overloon moet worden betaald met het loon van de maand waarin de overuren werden verricht. De bedragen van het overloon moeten afzonderlijk in de maandelijkse loonafrekening worden vermeld.

De werkgever moet bij de verzending van de prestaties van de betrokken maand de overuren vermelden die door de werknemers werden gepresteerd.

Voordelige belastingregeling

Voor overuren die worden betaald met overloon geniet de werkgever een belastingvoordeel tot een maximum van 180 uren (tijdelijke verhoging in plaats van 130 uren). In de horeca geldt dit voordeel zelfs tot een maximum van 360 uur overuren. Dit voordeel bestaat uit een vrijstelling van doorstorting van bedrijfsvoorheffing voor de werkgever en een vermindering van bedrijfsvoorheffing voor de werknemer.

Meer informatie over de gunstige belastingregeling vind je op Lex4You.