Potentiële oorzaken en signalen van alcohol en drugs op het werk
Er zijn verschillende paden naar drugs of overmatig alcoholgebruik en substantiemisbruik valt zelden of nooit zomaar uit de lucht. Stress op het werk kan een factor zijn, want er bestaat een samenhang tussen stress en (problematisch) alcoholgebruik. Het is alleen nooit de enige reden.
De impact van stress op (problematisch) alcoholgebruik hangt af van de aard, de duur en de ernst van de ervaren stress evenals van de levensfase van je werknemer.
Tip: Wist je dat één op de drie werknemers klaagt over stress? Breng met de burn-out assessment tool energievreters en stressfactoren binnen je organisatie in kaart.
Post-traumatische stress
Langdurige stress kan een rol spelen, maar ook ingrijpende gebeurtenissen hebben een zware impact op het mentale welzijn van je werknemers. Denk aan:
- (Zware) arbeidsongevallen
- Sterke conflicten of zelfs vechtpartijen
- Ongewenst gedrag
- …
Maar dat betekent niet dat je als werkgever elke keer iets opmerkt óf dat je medewerker er zich comfortabel bij voelt zaken uit de privésfeer of persoonlijke gevoelens te delen. Zorg daarom altijd voor een sterk psychosociaal welzijnsbeleid, zo ondersteun je zelfs mensen van wie je niet weet dat ze steun nodig hebben.
Heb je een vraag over onze specifieke begeleiding van werknemers na een problematische gebeurtenis? Lees deze handige folder of contacteer ons voor advies op maat.
Signalen van alcohol- en drugsgebruik herkennen
Er is geen eenduidige manier om alcohol of drugsgebruik te herkennen bij een werknemer, maar er bestaan wel signalen die wijzen op middelenmisbruik. Wees waakzaam wanneer je werknemer:
- Sneller vermoeid raakt of vaker afwezig is
- Foute beslissingen neemt en/of regelmatig minder alert is
- Meer moeite heeft met complexe taken of vaker fouten maakt dan vroeger
- Bij gemaakte fouten de schuld bij anderen legt
- Langzaamaan sociaal geïsoleerd raakt
Vanuit een leidinggevende positie is het soms moeilijk om hier duidelijk zicht op te hebben, dus probeer een open en veilige cultuur te creëren waarbij werknemers weten dat ze met bezorgdheden bij jou terechtkunnen.
Tip: Wist je dat er een zelftest bestaat om na te gaan of je verslaafd bent aan alcohol? Lees onze brochure en ga na of je alcoholgebruik problematisch is.
Potentiële gevolgen
Op de werkvloer kan alcohol- of drugsgebruik leiden tot
- Gevaarlijke situaties die de gezondheid van alle werknemers in het gedrang brengen
- Dalende productiviteit, zowel bij het uitvoeren van het werk als door het stijgen van het aantal pauzes. Denk aan rookpauzes e.d.
- Reputatieschade bij klanten
Dus voldoende redenen om hier preventief op in te zetten.
Preventief werken: alcohol- en drugsbeleid opzetten
Een preventief alcohol- en drugsbeleid is sinds 1 april 2010 en de cao 100 ook een wettelijke verplichting. Het vormt een onderdeel van het ruimere welzijnsbeleid binnen een onderneming en bestaat uit twee fasen:
- Eerst moet je verplicht een beleids- of intentieverklaring uitwerken die de krijtlijnen van het preventief alcohol- en drugsbeleid bevat.
- Optioneel voeg je in een tweede fase ook concrete procedures en regels toe.
Fase 1: de intentieverklaring
De intentieverklaring bevat de hoofdlijnen en doelstellingen van je alcohol- en drugspreventiebeleid en wordt geïntegreerd in het arbeidsreglement. Deze verklaring moet onder andere rekening houden met:
- De aard en activiteit van je onderneming
- Veiligheidsfuncties van werknemers
- De grootte van je bedrijf
Je vermeldt verplicht dat je je werknemers:
- Sensibiliseert over de effecten van het gebruik van alcohol en drugs
- Informeert over het preventief alcohol- en drugsbeleid binnen de onderneming
- Meedeelt op welke steunmaatregelen ze een beroep kunnen doen
Fase 2: Procedures rond drugs en alcohol op de werkvloer
In een tweede fase kan je als werkgever dan je beleid verder uitwerken via concrete regels en procedures in een actieplan. Denk bijvoorbeeld aan welke stappen een leidinggevende dient te nemen wanneer die geconfronteerd wordt met een dronken of geïntoxiceerde werknemer.
Belangrijk: Een concreet preventief alcohol- en drugsbeleid laat iedereen binnen je onderneming toe om bij problemen eenduidig te handelen. Op zo’n moment wil je geen twijfel of ruimte voor interpretatie.
Betrek hierbij zeker je externe dienst voor preventie en bescherming (EDPBW).
Drugs en alcohol op het werk aanpakken met een actieplan
Realiseer een duurzame verbetering van het gedrag van je werknemers door je actieplan te baseren op de 4 pijlers van een effectief alcohol- en drugspreventiebeleid:
- Werk preventief via voorlichting en vorming
- Stel regels op over het gebruik van drugs en alcohol tijdens de werkuren, ook tijdens personeelsfeestjes
- Voorzie procedures voor het aanpakken van problematisch gedrag door drugs- en alcoholgebruik, denk ook aan regels met betrekking tot aangekondigde en niet-aangekondigde tests
- Verstrek hulp en bijstand aan werknemers met problematisch gebruik
De concrete regels en procedures neem je ook op in het arbeidsreglement.
Ontslag na alcohol- of drugsgebruik op het werk
Alcohol- of middelengebruik is onvoldoende reden om een werknemer (onmiddellijk) te ontslaan. Het wettelijk kader verwacht dat je als werkgever hulp biedt aan deze werknemers. Vergeet ook niet dat sommige signalen niet altijd het gevolg zijn van alcohol- of drugsgebruik, maar ook kunnen wijzen op een burn-out of andere psychische problemen
